تکنولوژی‌های مختلفی برای مانیتورها وجود دارد که به روش‌های مختلف بر کیفیت تصویر تاثیر بسیاری می‌گذارند. یکی از جنبه‌های کلیدی و مهم یک مانیتور LCD، نوع پنل آن است که مشخص می‌کند عملکرد هر مانیتور چگونه بوده و برای انجام چه نوع اموری مناسب‌تر خواهد بود. در مجموع سه نوع پنل VA, IPS و TN وجود دارد که TN قدیمی‌ترین نوع از این مدل‌ها است. این مدل‌ها هرکدام دارای مزایا و معایبی هستند و انتخاب یکی از این پنل‌های مانیتور بستگی به نحوه استفاده شما دارد که اگر یک گیمر هستید کدام نوع مناسب شما است و یا اگر یک تولیدکننده محتوا هستید کدام یک می‌تواند برای شما مطلوب باشد. پس با ما همراه باشید زیرا که می‌خواهیم در این مطلب دو پنل IPS و VA را بررسی و سپس تفاوت‌هایشان را در مانیتورها و تلویزیون‌ها و همچنین نحوه تأثیر آن‌ها بر کیفیت تصویر و عملکردشان را مورد نقد و بررسی قرار دهیم.
محتوا
پنل های IPS (In-Plane Switching)
نام این پنل‌ها توسط شرکت ال‌جی نام‌گذاری شده است و مخفف (In-Plane Switching) است. البته این پنل‌ها توسط برندهای دیگر نام‌های دیگری را به خودش اختصاص داده است. به‌عنوان مثال برند سامسونگ این نوع پنل مانیتور را (Super Vertical Alignment) یا SVA و AU Optronics آن را (Advanced Multi-domain Vertical Alignment) یا AMVA می‌نامند. علت این نام‌گذاری‌های مختلف، نحوه جابجایی و همچنین مولکول‌های بکار برده شده در پنل LCD است که این قابلیت را دارد که در تصویر خروجی و فریم ریت (Frame Rate) مانیتور تاثیر چشمگیری داشته باشد. فریم ریت را اگر بخواهیم با بیانی ساده‌تر توضیح دهیم به تعداد دفعاتی گفته می‌شود که تصویر فضای بازی توسط کارت گرافیک شما رندر می‌شود و تصویر آن بر روی مانیتور به نمایش در می اید. بسیاری از مانیتورهای عادی و حرفه‌ای غیر مانیتورهای گیمینگ، دارای ماکسیمم ۶۰ فریم بر ثانیه هستند. این نوع پنل با توجه به این که از زاویه دید برخوردارند نسبت به پنل های دیگر قیمت نسبتا بالایی نیز دارند. همچنین پنل های IPS تصاویر را با محدوده گسترده‌تری از رنگ‌ها و روشنایی بیشتر نمایش می‌دهند. همچنین پنل های IPS نسبت به پنل های TN مقاومت زیادی نشان نمی‌دهند و می‌توانند مناسب صفحات لمسی نیز باشند. از مزیت‌های مهم پنل IPS میتوان به زمان پاسخ‌دهی مناسب، کنتراست بالا، کالیبره کردن رنگ‌ها و ارائه رنگ‌های باکیفیت و همچنین ارائه تصاویر واضح‌تر و روشن‌تر، دقت رنگ بالا حتی زمان مشاهده از زاویه دید غیرمستقیم، طول عمر بالا و ضد ضربه بودن اشاره کرد. مصرف برق نسبتا بالا و هزینه تولید بالاتر نسب به پنل های دیگر را میتوان جز معایب پنل IPS بشمار آورد.
پنل‌های VA (Vertical Alignment)
پنل های VA کوتاه شده (Vertical Alignment) به معنای چیدمان عمودی است. این نوع پنل‌ها از کریستال‌های مایع به صورت چیدمان عمودی بر صفحه استفاده می‌کنند و به هنگام اعمال ولتاژ مورد نیاز برای عبور نور، مولکول‌های کریستال کج می‌شوند. همین مورد، مهم‌ترین تفاوت بین پنل‌های IPS و VA است. در پنل VA مولکول‌ها به صورت عمود بر بستر قرار می‌گیرند، درحالی‌که در IPS مولکول‌ها به صورت موازی در بستر قرار دارند. پنل VA یا چیدمان عمودی درواقع نوعی از پنل‌های LED (دیویدهای ساطع‌کننده نور) هستند.
پنل‌های VA به برخورداری از نرخ کنتراست بالا، دقت رنگ عالی، قیمت مناسب‌تر نسبت به دیگر پنل‌ها و همچنین پراکندگی نور بالا مشهور هستند. زاویه دید محدودتر نبست به پنل های دیگر، مصرف انرژی بیشتری، سرعت پاسخ‌دهی کمتر و حساس بودن در برابر ضربه را میتوان به‌عنوان معایب پنل های VA نام برد. همچنین معایبی مانند زمان پاسخگویی بالا باعث می‌شود که این پنل‌ها گزینه مناسبی برای گیمرها نباشند.
تفاوت‌های بین دو پنل IPS و VA
هر تلویزیونی از صفحه نمایش LCD (نمایش کریستال مایع) استفاده می‌کند که با نور پس زمینه LED روشن می‌شود. دو نوع محبوب از پنل های LCD وجود دارد: IPS و VA و تفاوت‌هایی نیز بین این دو مدل وجود دارد که دو تا از اصلی‌ترین تفاوت‌های میان این دو پنل این است که پنل VA معمولاً دارای نسبت کنتراست بالا و زاویه دید باریک است درحالی‌که یک پنل IPS, کنتراست کم و زاویه دید وسیعی دارد. این‌ها تفاوت‌های اصلی بین هرکدام هستند. نسبت کنتراست (contrast ratio) نسبت بیشترین میزان روشنایی رنگ سفید به کمترین میزان روشنایی رنگ مشکی عمیق را نشان می‌دهد. عدد نسبت کنتراست زمانی بسیار مهم می‌شود که شما در یک محل تاریک و کم نور برای تماشای تلویزیون بنشینید. این‌ها تفاوت‌های اصلی بین هرکدام هستند و در بیشتر موارد، نوع پنل بر دیگر جنبه‌های کیفیت تصویر مانند، حداکثر روشنایی، وسعت رنگ یا دقت رنگ تأثیر چندانی نمی‌گذارد. در مجموع اگر بخواهیم یک جمع‌بندی داشته باشیم زاویه دید در پنل IPS بسیار عالی اما در پنل VA ضعیف است. کنتراست در IPS ضعیف ولی در پنل VA بسیار خوب است و همچنین یکنواختی مشکی در پنل IPS متوسط ولی در عوض در پنل VA بسیار عالی است.
تفاوت زاویه دید (Viewing Angle) در دو پنل IPS و VA
زاویه دید به زاویه‌ای اطلاق می‌شود که می‌توانید مانیتور را بدون افت قابل‌توجهی در کیفیت تصویر، تماشا کنید. در این بخش پنل IPS پیشتاز است زیرا که مشاهده تصویر از زاویه دید غیرمستقیم نیز باکیفیت بسیار بالا و وضوح خوب قابل رویت است. این ویژگی بزرگ‌ترین مزیت این پنل‌ها نسبت به پنل های VA است. در اکثر مانیتورهایی که در آن از پنل VA استفاده شده است هنگام مشاهده مانیتور از کناره افت کیفیت قابل چشمگیری مشاهده می‌شود. زاویه دید محدود مانیتورهای نوع VA نیز زمانی مشکل‌ساز خواهد بود که از آن به‌عنوان مانیتور رایانه شخصی بخواهید استفاده کنید، زیرا که لبه‌های نمایشگر به نظر می‌رسند که از هم جدا شده‌اند.
تفاوت کنتراست (Contrast) در دو پنل IPS و VA
نسبت کنتراست یکی از مهم‌ترین فاکتورها در مورد کیفیت تصویر است. این فاکتور مشخص می‌کند مانیتور چقدر رنگ‌های سیاه را نمایش می‌دهد، به خاطر همین صفحه نمایشی که کنتراست خوبی دارد، زمانی که در تاریکی تماشا می‌شود، سیاه‌های عمیق‌تری را نمایش می‌دهد؛ اما اگر پنل صفحه نمایش نسبت کنتراست پایینی داشته باشد، متوجه خواهید شد که رنگ سیاه در تاریکی، خاکستری به نظر می‌رسد. در این بخش پنل های VA بهتر از پنل های IPS عمل کرده‌اند پس اگر تمایل به تماشای فیلم در تاریکی دارید می‌بایست صفحه نمایشی با پنل VA را تهیه کنید تا از این ویژگی نهایت لذت را ببرید. اکثر مانیتورها به دلیل این مزیت از پنل های VA استفاده می‌کنند و مدل‌های سطح بالاتر ممکن است دارای ویژگی کاهش نور موضعی نیز باشند که سطح سیاهی را بیشتر افزایش می‌دهد. از سوی دیگر، پنل‌های IPS معمولاً کنتراست پایینی دارند، بنابراین رنگ‌های مشکی به خاکستری نزدیک‌تر به نظر می‌رسند، اما ممکن است تفاوت کنتراست را در محیط‌های روشن متوجه نشوید
یکنواختی مشکی (Black Uniformity) در دو پنل IPS و VA
تست‌های یکنواختی مشکی تعیین می‌کنند که مانیتورها چگونه صحنه‌ای تاریک را با تصویری روشن در مرکز آن نمایش می‌دهند. به طور ایده آل شما خواستار این هستید که صفحه‌ای کاملاً مشکی ببینید و نوری که در مرکز صفحه است تنها بخش روشنایی باشد. این ویژگی برای افرادی که می‌خواهند به تماشای فیلم بنشینند بسیار مهم است. هیچ صفحه نمایش LED, یکنواختی مشکی کامل ندارد و برخلاف زوایای دید و کنتراست و نوع پنل، یکنواختی مشکی آن را به طور کامل تعیین نمی‌کند. با این حال با توجه به آزمایش‌ها و بررسی‌های انجام شده اکثر پنل های VA از این آزمون‌ها به‌خوبی برآمده‌اند و عملکرد بسیار بهتری نسبت به پنل های IPS در یکنواختی مشکی دارا هستند. البته این به این معنا نیست که هر تلویزیون با پنل VA یکنواختی خوبی دارد زیرا که این ویژگی می‌تواند در دستگاه‌ها تغییر کند و همچنین می‌توانید یکنواختی را با استفاده از ویژگی کاهش نور محلی بهبود بخشید. کاهش نور محلی یا (Local Dimming) در جهت ارتقا سطح رنگ‌های مشکی صفحه نمایش تلویزیون شما عمل می‌کند. این قابلیت، یک ویژگی در صفحه‌نمایش‌های LED است که نور پس زمینه قسمت‌هایی از صفحه نمایش که در حال نمایش رنگ مشکی هستند کمتر می‌نماید. این کار باعث می‌شود تا رنگ‌های سیاه در آن قسمت‌ها از صفحه نمایش، عمیق‌تر و تاریک‌تر به نظر برسند. به عبارتی تصاویری با کنتراست بالاتر تولید کرده و وضوح آن‌ها را افزایش می‌دهد؛ بنابراین باوجود این قابلیت می‌توانید از فیلم‌های دارای صحنه‌های تاریک لذت بیشتری کسب نمایید.
تفاوت‌های فنی (Technical Differences) در دو پنل IPS و VA
آل سی‌دی‌ها با داشتن کریستال‌های مایع در گروه‌های کوچک برای تشکیل پیکسل‌ها عمل می‌کنند. این کریستال‌ها هنگام شارژ شدن با الکتریسیته واکنش نشان می‌دهند و موقعیت خود را تغییر می‌دهند و بسته به موقعیت خود اجازه عبور رنگ خاصی از نور را می‌دهند. نمایشگرهای IPS همیشه کریستال‌های خود را به صورت افقی تراز می‌کنند. هنگامی‌که شارژ می‌شوند، آن‌ها می‌چرخند تا نور عبور کند. نمایشگرهای VA کریستال‌هایشان را به صورت عمودی تراز می‌کنند. هنگامی‌که شارژ می‌شوند، آن‌ها به یک موقعیت افقی حرکت می‌کنند و اجازه عبور نور را می‌دهند؛ اما هنگامی‌که جریان از طریق آن‌ها ارسال نشود، تراز عمودی آن‌ها، نور را به‌مراتب کارآمدتر مسدود می‌کند و سیاهی بهتر و عمیق‌تر و همچنین کنتراست بهتری ایجاد می‌کند. وقتی پیکسل‌ها را از نظر بصری مقایسه می‌کنید، پنل‌های IPS شبیه V های برگشته و VA شبیه مستطیل‌های مستقیم به نظر می‌رسند.
طرح‌بندی زیر پیکسلی در دو پنل IPS و VA
نحوه چیدمان پیکسل‌ها نیز می‌تواند بر وضوح متن تأثیر بگذارد. بسیاری از پنل‌های IPS، از طرح‌بندی‌های زیر پیکسلی RGB استفاده می‌کنند، در حالی که بسیاری از پنل‌های VA دارای طرح‌بندی BGR هستند. طرح‌بندی زیر پیکسل مستقیماً بر کیفیت تصویر تأثیر نمی‌گذارد مگر اینکه از آن به‌عنوان مانیتور رایانه شخصی استفاده کنید. برخی از برنامه‌ها ممکن است انتظار طرح‌بندی RGB را داشته باشند، بنابراین اگر طرح‌بندی زیر پیکسل BGR دارید، ممکن است متن واضح به نظر نرسد و ممکن است برای خواندن صحیح متن نیاز به افزایش مقیاس داشته باشید، اما این مشکل در طرح‌بندی RGB رایج نیست.
زاویه دید عریض در پنل VA
سازندگان طی سال‌ها تکنیک‌های مختلفی را برای بهبود زوایای دید در پنل‌های VA امتحان کرده‌اند و هدفشان تولید یک پنل LCD عالی با زاویه دید وسیع و کنتراست بالا است. با این حال آن‌ها هنوز به این هدف نرسیده‌اند. چند صفحه نمایش وارد بازار شده‌اند که سعی می‌کنند بهترین‌های هر دو نوع پنل IPS و VA را ترکیب کنند. در سال 2018 اولین صفحه‌نمایش‌هایی با این فناوری زاویه دید عرضه شدند و تنها چند مدل رده‌بالا از برند سامسونگ این فناوری را در سال 2020 داشتند. این صفحه‌نمایش‌ها کمی منحصر به فرد هستند و نسبت به همتایان VA خالص خود زوایای دید قابل‌توجه بهتری ارائه می‌دهند؛ اما همچنان بدتر از پنل های IPS واقعی هستند. این امر به قیمت، نسبت کنتراست پایین‌تر تمام می‌شود، زیرا این صفحه‌نمایش‌ها کنتراست بدتری نسبت به اکثر پنل های VA دارند، اما همچنان بهتر از پنل های IPS هستند و در ترکیب با ویژگی‌های کاهش نور محلی، هنوز هم سیاه‌های عمیق‌تری تولید می‌کنند.
نتیجه‌گیری
بین پنل‌های IPS و VA، هیچ یک از فناوری‌ها ذاتاً برتر از دیگری نیستند زیرا هر دو اهداف متفاوتی دارند. به‌طورکلی، تلویزیون‌ها و مانیتورها با پنل IPS دارای زوایای دید گسترده‌ای هستند که برای زمانی که می‌خواهید بازی بزرگ یا برنامه مورد علاقه خود را در یک فضای بزرگ تماشا کنید، مناسب است. همچنین آن‌ها برای استفاده به‌عنوان مانیتور رایانه شخصی مفید هستند زیرا اگر از نزدیک بنشینید لبه‌ها دقیق می‌مانند. با این حال، پنل‌های VA انتخاب بهتری برای تماشای محتوا در اتاق‌های تاریک هستند، زیرا کنتراست بهبود یافته آن‌ها به آن‌ها اجازه می‌دهد سیاهی عمیق را به نمایش بگذارند. انتخاب بین این دو، مجموعه‌ای از معاوضه‌ها و کیفیت‌ها است، بنابراین انتخاب بهترین پنل برای رفع نیازهای شما بستگی به استفاده شما دارد. همان‌طور که از این مطلب متوجه شدید، یک پنل که برای همه فعالیت‌های مناسب باشد، وجود ندارد؛ بنابراین بسیار مهم است که پیش از خرید یک مانیتور با پنلی خاص، نوع استفاده از آن و نیازهای خود را مشخص کنید.
اکنون نوبت شماست به نظر شما کدام یک از پنل‌ها می‌تواند مناسب نیازهای شما باشد؟ ایا برای خرید یک مانیتور و یا تلویزیون به پنل آن توجه داشته‌اید یا ملاک‌های دیگری را در نظر گرفته‌اید؟ نظرات و پیشنهاد‌های خودتان را با ما به اشتراک بگذارید.