سخت‌افزارهای دستگاه‌های مختلف تأثیر بسیار زیادی روی سرعت و کارایی آن‌ها دارد، در واقع می‌توان گفت سخت‌افزار لپ‌تاپ و کامپیوترها تعیین‌کننده میزان حافظه، سرعت، کاربرد و … آن‌ها است. امروزه هم یکی از راه‌های ارتقای لپ‌تاپ یا کامپیوتر، از طریق ارتقای سخت‌افزار یا اجزای سخت‌افزار آن است. با ارتقای کارت حافظه یا پردازنده گرافیکی یا چیپست لپ‌تاپ یا کامپیوتر (با توجه به کشش و میزان پشتیبانی آن)، می‌توان دستگاه پیشرفته‌تری از هر لحاظ در اختیار داشت.
یکی از مؤثرترین و پرطرفدارترین راه‌های ارتقای سیستم، ارتقای رم و پردازنده و حافظه آن‌هاست و تأثیر چشمگیری روی سرعت دستگاه دارد.
حافظه‌هایی که روی سیستم‌های کامپیوتری بکار گرفته می‌شوند دو دسته‌اند: SSD و HDD
HDD ها یا همان Hard Disk Drive ها دسته‌ای از حافظه‌ها هستند که عملکردشان به صورت الکترومکانیکی است، قابل جدا شدن هستند و به راحتی می‌توانید آن‌ها را جایگزین کنید، سرعت خوب و بالایی دارند و اندازه آن‌ها در لپ‌تاپ‌ها و کامپیوترها به اندازه هارد اکسترنال‌های دیگر است. هارد دیسک‌ها به منظور محل ذخیره دائمی اطلاعات در سیستم‌ها بکار گرفته شده، حجم زیادی از اطلاعات را در خود جای می‌دهند و قیمت مقرون‌به صرفه‌ای دارند.
از طرف دیگر حافظه‌های SSD یا Solid State Disk را داریم که حاصل پیشرفت تکنولوژی HDD ها هستند و اندازه آن‌ها کوچک‌تر است، عملکردشان کاملاً الکترونیکی است و همین باعث شده است سرعت بسیار زیادی داشته باشند و البته گران‌تر از HDD ها هستند.
در حافظه‌های HDD برای خواندن اطلاعات از مغناطیس استفاده می‌شود اما در حافظه‌های SSD اطلاعات در میکروچیپ ذخیره و خوانده می‌شوند و این تفاوت در عملکرد، باعث چند برابر بودن سرعت SSD نسبت به HDD است.
هر دو نوع حافظه‌های نامبرده در بازار با میزان ظرفیت‌های مختلف وجود دارند و معمولاً در سیستم‌های کامپیوتری از هر دو نوع استفاده می‌شود، بسته به قیمت و ظرفیت و تکنولوژی سیستم در اندازه‌های مختلفی استفاده می‌شوند. به طور عادی 128 یا 256 گیگابایت SSD در سیستم‌ها بکار گرفته می‌شد (در سیستم‌های مقرون به صرفه هم همین مقدار استفاده می‌شود)؛ اما در بعضی از لپ‌تاپ‌های جدید HDD حذف شده است و SSD به طور کامل جای آن را گرفته است؛ مخصوصاً در لپ‌تاپ‌های رده‌بالا و یا لپ‌تاپ‌های گیمینگ حتی تا 1 ترابایت SSD هم تعبیه می‌شود. SSD ها به دلیل اندازه کوچک‌ترشان در حالی که ظرفیت افزایش سرعت خواندن و نوشتن داده‌ها را دارند به گزینه‌ای محبوب تبدیل شده‌اند، البته این به معنی نیست که SSD ها به طور کامل جای HHD ها را گرفته‌اند، این نوع حافظه‌ها ارزان‌تر هستند و سرعتت مطلوبی دارند و نیاز بسیاری از کاربران را مرتفع می‌کنند و همین باعث می‌شود تا همچنان مشتری و بازار خود را داشته باشند.
البته تکنولوژی حافظه‌ها در این مرحله متوقف نشده است و دائم در حال جلو رفتن است. حافظه‌های به تکنولوژی‌های جدیدی مجهز شده‌اند که در ادامه با دو مورد از آن‌ها که NVMe SSD و M.2 SSD هستند آشنا خواهید شد. در این مطلب همراه شما هستیم تا شما را با آن‌ها آشنا کنیم.
حافظه NVMe SSD
درایوهای NVMe در سال 2013 معرفی شدند تا به جای استفاده از پهنای باند SATA به اسلات PCI Express (PCIe) روی مادربرد متصل شوند. درایوهای NVMe معمولاً می‌توانند سرعت خواندن و نوشتن پایدار 3.5 گیگابایت بر ثانیه را در مقایسه با SSDهای SATA با سرعت 600 مگابایت بر ثانیه ارائه دهند. از آنجایی که SSD های NVMe می‌توانند به سرعت‌های بالاتری نسبت به SSD های SATA مانند درایوهای M.2 برسند، آن‌ها را برای بازی یا ویرایش ویدیو با وضوح بالا ایده آل می‌کند. با این حال، سرعت بالای آن‌ها هزینه بالایی دارد، این نوع حافظه‌ها جزو گران‌ترین حافظه‌های موجود در بازار هستند. درایوهای SSD و SATA در مقایسه با درایوهای NVMe گزینه‌های مقرون به صرفه‌تری هستند. با این حال، باید ارتقای عملکردی را که یک درایو NVMe می‌تواند ارائه دهد در نظر بگیرید مثلاً اگر قصد دارید فایل‌های زیادی را انتقال دهید یا می‌خواهید بالاترین سرعت را برای بازی داشته باشید، یک NVMe SSD با قیمت بالا ارزش سرمایه‌گذاری را دارد. البته این را در نظر داشته باشید در زمان عرضه، یک وسترن دیجیتال 1 ترابایت SATA SSD حدود 100 دلار به فروش می‌رسد، در حالی که قیمت یک درایو NVMe یک ترابایتی وسترن دیجیتال از حدود 200 دلار شروع می‌شود.
(Western Digital شرکت آمریکایی سازنده هارد دیسک و انواع حافظه است)
NVMe که مخفف “Non-Volatile Memory Express” است، به SSD های مدرن اجازه می‌دهد تا با سرعت خواندن و نوشتن اطلاعات با فلش مموری آن‌ها کار کنند. اساساً، به حافظه اجازه می‌دهد تا به عنوان یک SSD مستقیماً از طریق رابط PCIe به جای عبور از SATA و محدود شدن با سرعت پایین‌تر SATA، به عنوان یک SSD عمل کند؛ به عبارت دیگر گذرگاهی ایجاد می‌کند که مؤلفه برای برقراری ارتباط با سیستم کامپیوتری از آن استفاده می‌کند، نه نوع جدیدی از فلش مموری. البته این توضیح ممکن است کمی گیج‌کننده باشد، در ادامه درباره عملکرد آن بیشتر توضیح می‌دهیم تا درک آن راحت‌تر باشد.
مادربردهای مدرن از SATA III استفاده می‌کنند که حداکثر توان خروجی آن 600 مگابایت بر ثانیه است، از طریق این اتصال، اکثر SSD ها سرعت انتقال اطلاعات 500 تا 530 مگابایت بر ثانیه را ارائه می‌دهند. برای اینکه بتوانید تکنولوژی جدید را با تکنولوژی قدیمی‌تر (منظور از قدیمی نسبت به NNMe است، این تکنولوژی هنوز هم استفاده می‌شود و کارایی خوبی دارد) مقایسه کنیم برای شما مثالی می‌زنیم؛ برای مقایسه، یک درایو SATA با سرعت 7200 RPM بسته به سن، شرایط و سطح قطعه قطعه شدن، حدود 100 مگابایت بر ثانیه را مدیریت می‌کند اما درایوهای NVMe سرعت انتقال اطلاعات تا 3500 مگابایت بر ثانیه برای نسل 3 و 5000 مگابایت بر ثانیه برای نسل 4 ارائه می‌دهند. این سرعت 7 برابر نسبت به SATA SSD و 35 برابر نسبت به هارد دیسک‌های HDD است!
پس اگر بخواهیم به ساده‌ترین شکل ممکن توضیح دهیم: NVMe به روشی که داده‌ها در آن جابه‌جا می‌شوند، به جای شکل خود درایو اشاره دارد. تفاوت اصلی آن با استاندارد SATA موجود این است که از رابط PCIe مادربرد شما استفاده می‌کند تا سرعت انتقال داده به میزان قابل توجهی بالاتر از آنچه SATA قادر به انجام آن است را به دست آورد و بسته به سازنده آن می‌توانید سرعت 5 برابری و یا بیشتر در انتقال اطلاعات داشته باشید.
(لازم به ذکر است منظور از انتقال اطلاعات همان خواندن و نوشتن دیتا است و صرفاً منظور انتقال اطلاعات در دستگاه یا از دستگاهی به دستگاه دیگر نیست، هر برنامه و نرم‌افزاری که در سیستم شما باز می‌شود نیاز به خواندن و نوشتن اطلاعات دارد یا به عبارت دیگر؛ سرعت بالا آمدن و عملکرد سیستم و برنامه‌های شما بالا می‌رود.)لازم به ذکر است که افزایش سرعت اعطا شده از طریق پروتکل NVMe عمدتاً فقط برای خواندن و نوشتن داده‌های متوالی اعمال می‌شود تا خواندن و نوشتن تصادفی. این بدان معناست که شما واقعاً تنها زمانی افزایش قابل توجهی در سرعت مشاهده خواهید کرد که از سیستم کامپیوتری خود برای کارهای سنگین خاص مانند ویرایش فیلم ویدیویی 4K یا انتقال منظم مقادیر زیادی داده و اطلاعات از یک درایو به درایو دیگر استفاده کنید. خواندن و نوشتن تصادفی در درایو NVMe از نظر فنی کمی سریع‌تر از آنچه در درایو SATA دریافت می‌کنید، انجام می‌شود اما اگر تنها چیزی که از رایانه شخصی خود استفاده می‌کنید، بازی و یا کارهای روزمره است، واقعاً نیازی به ارتقای سیستم ندارید.
البته لازم است این را هم بدانید که درصد زیادی از سیستم‌های کامپیوتری درگاهی برای اتصال حافظه NVMe ندارند و برخی از آن‌ها نیز در صورت وجود حافظه قابل تغییر نیستند و یا حتی بعضی از سیستم‌ها کشش این تکنولوژی را ندارند. برای اتصال این نوع حافظه درگاه و پشتیبانی از M.2 لازم است، اگر علاقه‌مند به استفاده از آن هستید لازم است به مشخصات سیستم خود یا سیستمی که قصد خرید آن را دارید، دقت کنید.
حافظه M.2 SSD
فرم فاکتور M.2 (که قبلاً به عنوان ضریب فرم نسل بعدی یا NGFF شناخته می‌شد) نوع مدرن‌تری از کارت توسعه داخلی است که جایگزین استاندارد قبلی mSATA (Mini-SATA) می‌شود. برخلاف HDD ها و SSD های استاندارد، درایوهای M.2 از طریق کابل به مادربرد متصل نمی‌شوند، در عوض مستقیماً با استفاده از یک شیار اتصال اختصاصی M.2 به مادربرد وصل می‌شوند.
بسته به نوع و عملکرد، درایو M.2 می‌تواند از رابط استاندارد SATA یا رابط سریع‌تر PCIe استفاده کند، اما در هر دو مورد مستقیماً به مادربرد متصل می‌شود. از آنجایی‌که درایوهای M.2 پس از اتصال به مادربرد به جای بیرون آمدن مانند کارت گرافیک یا تراشه رم (HDD یا SSD) در کنار مادربرد قرار می‌گیرند، اجازه می‌دهند تا فضای داخلی سیستم کامپیوتری تمیزتر و مرتب‌تر باشد و کابل‌ها و رابط‌های درهم کمتر شود.
توجه داشته باشید که SSD های M.2 که از رابط SATA استفاده می‌کنند واقعاً سریع‌تر از درایوهای استاندارد 2.5 اینچی نیستند، فقط فضای کمتری را اشغال می‌کنند و تمیزتر به نظر می‌رسند. اگر سرعت بیشتری می‌خواهید، باید مطمئن شوید که درایو M.2 شما از پروتکل رابط NVMe که قبل‌تر از آن صحبت کردیم، استفاده می‌کند.
به یاد داشته باشید، M.2 فقط فاکتور فرم است. درایوهای M.2 می‌توانند در نسخه‌های SATA (مثلاً Crucial MX500 M.2) و نسخه‌های NVMe که گذرگاهی را که برای برقراری ارتباط الکتریکی با سایر اجزای سیستم کامپیوتری استفاده می‌کنند، است. درایوهای SSD SATA M.2 و SSD های 2.5 اینچی SATA در واقع با مشخصات تقریباً یکسانی کار می‌کنند. پس همه درایوهای M.2، تکنولوژی NVMe را ندارند.
SSD های M.2 به طور قابل توجهی کوچک‌تر از SSD های قدیمی 2.5 اینچی هستند، به همین خاطر در سیستم‌های مخصوص بازی محبوب شده‌اند زیرا فضای کمتری را اشغال می‌کنند و حتی در این اندازه کوچک، SSD های M.2 می‌توانند به اندازه سایر SSD ها اطلاعاتی را در خود نگه‌دارند که تا 8 ترابایت حجم ذخیره‌سازی دارند در حالی‌که آن‌ها می‌توانند به همان اندازه داده را در خود نگه‌دارند و به‌طورکلی سریع‌تر از سایر SSD ها هستند و البته هزینه بیشتری نیز دارند. یک SSD M.2 می‌تواند مبتنی بر SATA، مبتنی بر PCIe با پشتیبانی NVMe، یا مبتنی بر PCIe بدون پشتیبانی NVMe باشد. این تطبیق‌پذیری به این معنی است که یک SSD M.2 با پشتیبانی از NVMe تا پنج برابر پهنای باند بیشتری نسبت به مدل SATA M.2 ارائه می‌کند و عملکرد سریع‌تری را برای انتقال فایل، ویرایش ویدیو یا عکس، رمزگذاری، فشرده‌سازی و رفع فشرده‌سازی ارائه می‌دهد. درایوهای M.2 با ظرفیت 2 ترابایت به فروش می‌رسند، اگرچه برخی ممکن است در مدل‌های 4 ترابایتی و 8 ترابایتی با قیمت‌های بسیار بالاتر در دسترس باشند.
اینکه کدام مورد برای شما مناسب‌تر است را خود شما تعیین خواهید کرد؛ باید نیاز، بودجه، مشخصات فنی سیستم و … خود را در نظر بگیرید.
همان‌طور که گفتیم همه سیستم‌ها قابلیت پشتیبانی از این نوع حافظه‌ها را ندارند و حتی برخی از آن‌ها پورت آن‌ها را هم ندارند و همچنین قیمت آن‌ها بالاست. البته با گذر زمان و ورود نسل‌های جدید حافظه قیمت آن‌ها افت خواهد کرد اما بازهم هزینه کمی نخواهد بود و حتماً این را در نظر داشته باشید که NVMe رابط است و M.2 آخرین فرم فاکتور برای SSD است.
به‌طورکلی اگر قصد ارتقای سیستم خود را در حد بسیار بالا دارید، اهل بازی و برنامه‌های سنگین هستید یا قصد ویرایش تصویر و ویدئو را به صورت حرفه‌ای و در حد 4K و بالاتر دارید این فناوری برای شما بسیار مفید خواهد بود و ارزش سرمایه‌گذاری را دارد.
* فرم فاکتور در قطعات کامپیوتری شامل مجموعه‌ای از استانداردهای صنعتی برای مادربرد‌ها، تعیین ابعاد، منابع قدرت، قرار دادن سوراخ‌ها و پورت‌ها و پارامترهای دیگر می‌شوند.